Հետ ի ձէկուն բարի լուսուն,
Դառ չեմ կործել կործ մի բարի,
Հանկարծակի եայր մի տեսայ,
Նոր ամիս եղաւ, նոր տարի:
Ասի` Բան մի ասեմ, լսէ,
Անուշ բաներուս հաւասէ,
Պունըդ վարդի փուշն հուսէ,
Պուլպուլի պէս միջայորի:
Ասի, թէ` Կարմիր ու ալ ես,
Ինչ որ հագնես, բարօվ վայելես,
Երբ որ նազլու, նազլու քալես,
Առաւէլ սէրս կու յրթորի:
Փուչ աստորս զուր կու դատիս,
Օր մի դու այտկից կազատիս,
Ականջ էրայ իմ խրատիս,
Տէրն տայ քեզ բազում բարի:
Սէրըդ էրէր սիրտս հերկէր,
Մէջն ըռէհան եմ մարկէր,
Հինգ թանափօվ չատիր զարկէր,
Տեղ պատրաստ է, ել ու արի:
Արի, տես գիրն ինչ է կրած,
Մաքուր սիրոյ տուողն աստուած,
Ինձ ու քեզ միայն չէ տուած,
Տուէր ամէն մարմնայորի:
Զուլում կենէս այդպէս դատով,
Զոմրդ կու անցանես վատով,
Քանի՞ կենաս դուն խորիեատով,
Ուռունդութիւնդ կու խաւարի:
Խնդրեմ ի Արարչէն տայիմ,
Վերայ սիրուդ կենաս ղայիմ,
Սիրուդ մանսուպօվն եմ զայիմ,
Առանց կեղի ու թումարի…:
Դուն կրողէն էլ այհ չունիս,
Իմ տեսութեանն քո, շահ չունիս,
Էշխիայ ես ու այհ չունիս,
Չեմ գիտեր, թէ ինչ խելաց հետ ես:
Ես էլ քեզիկ մէնէ շահեմ,
Թանգ արեւս էժան կու ծախեմ,
Առնողներէն ես կու վախեմ,
Պաս Պայլու, դուն էլած գետ ես:
Կու թըւի թէ դու տէրտէր ես,
Թխտօվ, գրօվ զիս կու երես,
Վազն էկէ, զաստուած կու սիրես,
Կեսրարի տէր եմ, խօհ գիտես:
Քո կեսրարն գիտե ես ով եմ,
Քոսայ էրէցն եմ ու խէվ եմ,
Քեզիկ զանազան կու կօվեմ,
Խօշ իմ նազլու խանն դու ես:
Փառք ու պատիւ ասեմ ես քո արարչին,
Որ ամենայն փառօք զքեզիկ զարթարեր,
Կուզեմ թարիպ անեմ, պարոն Աննայիս
Թառ պօհին, թառ պուխախին, թառ արմատ առեր:
Մէքանդ Ղարս կու կենաս, մէսկանդ` Մէջան,
Պանկերդ էրէսիդ հաղի ու պէջան,
Մէջ բերնիդ նայեցի, է լալ ու մրջան,
Նոր սադաւ է հանած, մարգարիտ շարեր:
Այլն ու էշիլ հանեց, կարմիրն հագաւ,
Մանդրիք թռչնոց նման առողէ թաքաւ,
Ես քեզիկ զարծիւ, դուն նախշուն կակաւ,
Փախչելով կու բնակիս դու Ղարսայ քարեր:
Հողն ու ջուրն ու քամին, կրարք հետ իրաց,
Միաբանն են եղէր, զիրարէ սիրաց,
Տէրն օրինէր քեզիկ ի չորս տարերաց,
Գարնան եղանակի նման զարթարեր:
Դուն ես աղբուր նման, ջուրն ես պաղ ակին,
Որ պխէ համառան տապ եղանակին,
Կամ աշուն քաղցրհօտ իւր ժամանակին,
Կամ ձմեռն, որ դարձեր, որ գարնան դարեր:
Քեզիկ Աննայ կասեն երկիրն Ղարսայ,
Զսքանչելի, զարմանալի բան մի տեսայ,
Երկրէն Բասենու էրէց մի Քոսայ
Մնացէր սարկարդան, սիրուդ շիւարէր:
Քո ստեղծողին տամ գոհութիւն,
Փառք ու պատիւ գրէն անոշ,
Տուէր քեզ թառ խօրօտկութիւն,
Անգին զար ջուհարէն անոշ:
Քեզի կօվեր եմ պէկուման,
Գին եմ արեր դօղսան թուման,
Առայոտուն կակվի նոման,
Ծայնդ կու կեր քարէն անոշ:
Հողն ու ջուրն, քամին ու հուր,
Արէր մէկ-մէկու բարէհուր,
Չորս տարէրն բերեր զուհուր,
Հանէր մուտն աշխարհէն անոշ:
Մանուշակ բուսեր է հօվտին,
Հօտն անոշ խօրօտ-մորոտին,
Պայծառ աստղ ես առաւօտին,
Որժամ ելէր մօրէդ անոշ:
Նխշուն կակաւ, սիրուն երամ,
Քաջ արծիւէն կապէր վերամ,
Զարկեց, էբաց արան-դարան,
Բաժանեց եայր-եայրէն անոշ:
Պուլպուլ վարդէն հասրատ ունէր,
Զօր ու գիշեր փիրեաթ ունէր,
Փարաթ փշէն կանկատ ունէր,
Նստէր, կու լայ խարէն անոշ:
Սիրուդ հօվերն մաղելօվ,
Վարդի շաղերն քաղելօվ,
Պաղ աղպուր ես ծիծաղելօվ,
Որժամ կու կեր սարէն անոշ:
Հրեշտակաց կարգն առնիս,
Հրեղինաց դասն խառնիս,
Քոսայ Էրէց, է՞ր կու մեռնիս,
Մի’ անձնէր աշխարհէն անոշ:
Կուզեմ կանկադ անեմ ի սատանայէ,
Որ ի վերայ ամէնեցուն հասուտ է.
Հարպած մարդն, որ պատուհասի հանդիպի,
Ասեմ, թէ, սատանան արաւ, նայ սուտ է:
Փարազատ էի, ոչ նստեցայ իմ տանս,
Որ հարպեցայ եւ կորուցի ջզդանս,
Թուխտ ու թանաք, կիր ու մօրհ, մատանս,
Ի ժանիս կազանաց վախեմ, թէ ուտէ:
Հայն աղվես կասէ, Թուրքն` ուռովի,
Թղթերն զայ չանես, քեզ կու խռովի,
Հարպած մարդոյ սպանողն նոր կու մեռունվի,
Ի մէջ Ադամայ դրախտէն նա էլ ու մուտ է:
Սարերն է արածեր, զմարմինն է պտեր,
Հետ-հետիս ժուռ եկեր, ջզդանս այ կդեր,
Տես, անիձել աղվեսն ինչ հետ այ մտեր,
Թղթերն եդ բացէր` կարմիր-կապուտ էր:
Մէկ գիրն էլ եդ բացեր` մօրհ ու նշան,
Կարդացեր ու դարձեր էր խիստ ուրուշան,
Մարդ էր ծկեր աղվեսն չորս քօվշան.
Արիք, դիւան արէք, նոր տարեմուտ է:
Մէկ գիրն էլ եդ բացեր, խիստ հազ է արէր,
Վրան թուրլու-թուրլու աւազ է արէր,
Աղվեսներն ժողօվէր,խիստ շհազ է արէր.
Այդ գիրըդ մեզի բարի ու մէկ ումուդ է:
Աղվեսներն ժողվեր խիստ փիր ու ջիւան,
Ղարաքիլիսու տակ զարկեր մեծ դիւան,
Թղթերն կարդացեր, դարձեր են հաւան:
Ասացին` Այդ աղվեսդ մեզի զապուտ է:
Ասացին` Աղվե’ս, դու ի՞նչ փառաց տէր ես,
Որ այդ թղթերդ դուն մէկ-մէկ առաջ կու պերէս:
Ասաց` Նոյայ տապանն եմ կարդացեր են,
Մակար այդ աւալդան գրոց հմուտ է:
Ասացին` Աղվե’ս, դուն մեզի ամիր, իշխան,
Ի վերայ գազանացն ես սուլթան ու խան,
Երբ աթոռակալէն էկեր պատասխան,
Այլ Քոսայ Էրէցն զուր չամիչ կուտէ:
Ես Քոսայ Էրէցն եմ, դուն` պարոն աղվես,
Ջզդանս առեր ես, մէջ ձուներուն շաղուես,
Իշխանութիւնս առեր, հաւեր կու ժողօվես,
Այդ քեզի չի մնար, Տէրն մահպուտ է:
Ծօ’, անիմար, սուտ աշխարհս զի՞նչ էկիր,
Լուսուդ ես մերկացէր, չունիս գործք բարի,
Կերիր, խմիր, մարմնուդ կամքն կատարեցիր,
Հոգիդ աղքատացեր, չունիս գործք բարի:
Հոգիդ մարմինդ ի միասին ստեղծեց,
Երկուքն ի միմեանց եղբայր նա կոչեց,
Միտքդ միջի նոցա դատող հաստատեց,
Յէ՞ր չես ուղիղ դատեր, չունիս գործք բարի:
Զօր ու գիշեր ծուլացել ես աղօթից,
Անըռահմ ես, չես ողորմիլ աղքատից,
Լեզուդ բանբասող է, յորդորիչ չարից,
Մէջ մեղաց ես թմրեր, չունիս գործք բարի:
Չար մշակ ես եղել մարմնուդ, կու դատիս,
Քիչ ապրիս, շատ ապրիս, օր՚մ կու մեռնիս,
Փողն որ փչէ, դատաստան երթալ պիտիս,
Կուզեն քեզանէ համարներ, չունիս գործք բարի:
Չարաչար անօրէն մեղքերդ դատին,
Յառաջ բերեն ձեռագիր սատանային,
Քոսայ Էրէց, չես տալ դու պատասխանին,
Ճարտար լեզուդ կապեր, չունիս գործք բարի:
Յորժամ խելքդ առիր, ճանաչեցիր Տէրդ,
Փութով աշխարհս մի’ եկիր մուտ, աշխրահս մի’ սիրիր,
Դուն քեզի յիմացար, որ հոդ չես մնալ,
Գնալոց ես շուտ, աշխարհս մի’ սիրիր:
Առաքեալն Յակոբ տեառնեղբայրն ասաց`
Չար, անօրէն, մեղաւոր, կեղծաւորաց,
Սէր աշխարհիս թշնամութիւն է առ աստուած,
Բռնէ խօսքդ, վատ աշխարհս մի’ սիրիր:
Վազ չես գալ մեղաց, մինչեւ յե՞րբ գործես,
Սիրտդ քար ապառաժ, խոստովանիլ չես,
Վաղն ահէղ ատենին համար տալոց ես,
Անդարձ մնալ, մութ աշխարհս մի սիրիր:
Պակասեցաւ, գնաց ձեռաց օրերդ,
Գնա առ քահանայն, ասա գործերդ,
Գլխաւոր, մահացու, ներելի մեղքերդ,
Պահել, ելնուլ, սուտ աշխարհս մի’ սիրիր:
Քոսայ Էրէց, գրոց բանին յետեւի,
Դատաստանին օրն քեզ կառնեն դաւի,
Մկրտութեան լուսնդ փոխեն խաւարի,
Ահով կացի, փութ աշխարհս մի’ սիրիր:
Սիրուն յեարն ելեր է սեյրան,
Դարձի, թեզ արի, թեզ արի,
Ասօր հուր եմ, վաղը կերթամ,
Խիստ մի’ պէզարի, պէզարի:
Նազլու, վաղ չեմ գար ի քենէ,
Քանի որ աշխարհս շէն է,
Երբ մեռնիմք երկուքս մէկ տանէ,
Մէջ մէկ մազարի, մազարի:
Մէռնինք ու էրթանք դատաստան,
Տէրն աղաչեմք, անենք տաստան,
Մեզ տա դրախտ ու բուրաստան,
Հայ, թէ հազ արի, հազ արի:
Քուրքեր ես հաքեր Էրվանայ,
Սէրս քո սիրուդ սարվան այ,
Դուն ես նառ, ես եմ փարվանայ,
Ժուռ գանք կազարի, կազարի:
Քեզի պէս մանկտիք հարիւր հազար,
Մէկ մի չի կայ հետ ինձ պազար,
Գնայ, արա այլոց նազար,
Ինձնէ վա’զ արի, վա’զ արի:
Քոսայ Էրէցն եմ, խիստ կու լամ,
Էրթամ գանկտիմ շահի ալամ,
Տարտերս ամէն առնեմ ղալամ,
Գրեմ յեազարի, յեազարի:
Գէղէն վերեւ հերկեր-մերկեր,
Շապիքդ սուրմայով ներկեր,
Սիրեր եմ, չեմ կրնայ թէարկեր
Արի խօսինք, ջորած նազլու,
Քընց բիւլբիւլն էլ ձէնով, նազլու:
Էկար անցար ու եար էրիր,
Ձեռքդ էրէսիդ պատ էրիր,
Դուն սիրեցիր, դուն եար էրիր.
Արի խօսինք, ջորած նազլու,
Քընց բիւլբիւլն էլ ձէնով, նազլու:
Քոսայ Էրէցն եմ` քահանայ,
Աչվնուդ չկա մահանայ,
Դու ինծի ըրիր դիւանայ.
Արի խօսինք, ջորած նազլու,
Քընց բիւլբիւլն էլ ձէնով, նազլու:
Նա նա, նա նա,
Ջա նա, նա նա,
Կիտուր եկաւ, հասաւ Խոփեր,
Կերաւ ցորեն, մնաց չօփեր:
Հաւա~ր, կիտուր, մատա~թ, կիտուր,
Ամէն արտուց քիլէ մը տուր,
Աշուն կանենք ձաւար, պլղուր,
Ուր չըկանկնենք տուշմընի դուռ:
Երկինք ամպեց, կիտուր թափեց,
Կիտուր թափեց, զարտեր լափեց,
Ցորեն չեղաւ, շահնէն չափեց:
Հաւա~ր, կիտուր, մատա~թ, կիտուր,
Ամէն արտուց քիլէ մը տուր,
Աշուն կանենք ձաւար, պլղուր,
Ուր չըկանկնենք տուշմընի դուռ:
Մեռնիմ քըզի, սըրբ Կարապետ,
Ըմէն սրբերու զօրապետ,
Քոսէն մատաղ կանչեց զիւր ճետ,
Կիտուրն եկաւ թրթուրն ի հետ:
Հաւա~ր, կիտուր, մատա~թ, կիտուր,
Ամէն արտուց քիլէ մը տուր,
Աշուն կանենք ձաւար, պլղուր,
Ուր չըկանկնենք տուշմընի դուռ: